गॅलरी

सकाळी दक्षिण मुंबईकडे जाणारे रस्ते गर्दीने तुडुंब भरलेले असणं हे अत्यंत नॉर्मल आहे हे मला माहीत होतं. पण दुसरा पर्याय नव्हता. यातल्या त्यात एक चांगली गोष्ट म्हणजे माझ्या गाडीला सायरन होता, त्यामुळे गरज पडली असती, तर मी वाहतूक कोंडीतून मार्ग काढायला त्याचा उपयोग केला असता.
“कुठे चाललोय आपण?” सुजाताने हा प्रश्न मला तिसर्‍यांदा विचारला होता.
“बोललो ना मी. सीशियमकडे घेऊन चाललोय मी तुला.”
“म्हणजे?”
“माझा सहकारी अमोल. त्याची पत्नी नर्स आहे. जसलोक हॉस्पिटलमध्ये. त्याने तिचा फोन उचलला नाही. तिला त्याला निरोप द्यायचा होता, म्हणून तिने मला फोन केला. देव त्यांचं भलं करो – त्याने तिला माझा नंबर दिला होता. तिच्या बोलण्यातून मला कळलं की जसलोकमध्ये Acute Radiation Syndrome झालेल्या एका माणसाला अॅडमिट करण्यात आलेलं आहे. आपण तिथे पुढच्या पाच मिनिटांमध्ये पोहोचू.”
तिने एक क्षण माझ्याकडे अविश्वासाने पाहिलं आणि मग आपला फोन बाहेर काढला आणि कोणतातरी नंबर फिरवला. समोरून फोन उचलला गेल्यावर तिने सुरुवात केली, “जसलोक हॉस्पिटलमध्ये एक टीम पाठवा. किंवा मरीन ड्राईव्हकडे जाणार्‍या टीमला जसलोकला जायला सांगा. इथून अँटि-कंटॅमिनेशन सूट्सपण पाठवा. जसलोकमध्ये एक केस आलेली आहे. बहुतेक सीशियममुळे. ताबडतोब.”
आम्ही हाजी अलीच्या जवळ आलो होतो. इथला सिग्नल म्हणजे प्रचंड वेळखाऊ. पण आत्ता सुदैवाने तो हिरवा होता, आणि नसता तर मी तोडला असता.
तिथे जाता जाता माझ्या डोक्यातलं विचारचक्र चालूच होतं. कोणाबरोबर तरी मला माझ्या मनातल्या शंका बोलायलाच हव्या होत्या.
“कोण आहे हा माणूस, ज्याला अॅडमिट केलंय?” सुजाताने विचारलं.
“माहीत नाही. पण मला एक गोष्ट कळत नाहीये.”
“काय?”
“त्यांनी डॉ. त्रिवेदींना कसं शोधून काढलं?”
“कोणी?”
“मुबीन आणि सकीब. त्यांनी त्रिवेदींना शोधलं कसं?””
“काही कल्पना नाही. जर हॉस्पिटलमधला हा माणूस त्यांच्यापैकी कुणी एक असेल, तर आपण विचारू त्याला. संधी मिळाली तर.”
“आणखी एक शंका येतेय माझ्या मनात!”
“तू आणि तुझ्या शंका! आता काय?”
“तुला हे खटकत नाहीये का की सगळ्या गोष्टी त्या घरातून आलेल्या आहेत?”
“म्हणजे? कशाबद्दल बोलतो आहेस तू?”
“डॉ. त्रिवेदींचा खून करण्यासाठी वापरण्यात आलेली गन, अलिशा त्रिवेदीचा फोटो काढण्यासाठी वापरण्यात आलेला कॅमेरा, डॉ. त्रिवेदींना ज्या कॉम्प्युटरवरून मेल पाठवण्यात आला, तो कॉम्प्युटर, त्यांनी ज्या कोका कोलाच्या बाटलीचा सायलेन्सर म्हणून वापर केला असेल, ती बाटलीसुद्धा. मला तशा अनेक प्लास्टिकच्या बाटल्या त्यांच्या किचनमध्ये दिसल्या. तिला बांधण्यासाठी वापरण्यात आलेले स्नॅप टाईज – तेही तिच्या बागेतून आलेले आहेत. गुलाबाच्या फुलांना आधार देण्यासाठी वापरण्यात आलेले. फक्त तिच्या मानेवर टेकवण्यात आलेला चाकू आणि त्या दोघांनी घातलेले मास्क्स – या दोनच गोष्टी त्यांच्याकडे स्वतःच्या अशा होत्या. तुला हे खटकत नाहीये का हे मी विचारतोय.”
“हे पाहा,” ती थोडा विचार करून म्हणाली, “या दोघांसारख्या प्रशिक्षित अतिरेक्यांना साधनं महत्त्वाची नसतात. त्यांचा जिहादच्या संकल्पनेवर असलेला विश्वास आणि त्याच्यासाठी वाट्टेल ते करायची तयारी – या महत्त्वाच्या गोष्टी आहेत.”
“पण मग डॉ. त्रिवेदींकडे काय काय मिळेल याची माहिती त्यांना आधीपासून होती असं म्हणायला पाहिजे. सीशियम पळवायची योजना अशी एका दिवसात तर बनली नसणार.”
तिने माझ्याकडे पाहिलं, “हा मुद्दा महत्त्वाचा आहे. डॉ. कामत आणि अलिशा यांच्याकडून याबद्दल आणखी माहिती मिळवायला हवी.”
आम्हाला कॅडबरी जंक्शनचा सिग्नलदेखील सहज पार करता आला आणि आम्ही जसलोक हॉस्पिटलच्या आवारात शिरलो. एका दिवसात दोन हॉस्पिटल्समध्ये जायची ही आयुष्यातली पहिलीच वेळ होती.
राजश्रीचा नंबर माझ्या मोबाइलवर आला होताच. तिला फोन करून मी इमर्जन्सी बर्न्स वॉर्ड कुठे आहे, ते विचारून घेतलं. तो सातव्या मजल्यावर होता. लिफ्टपाशी बर्‍यापैकी रांग होती, पण आमच्या आयडी कार्डसमुळे आम्हाला जाता आलं.
जिथे या माणसाला ठेवण्यात आलं होतं, तो भाग इतर भागांपेक्षा वेगळा ठेवलेला होता हे दिसलंच. मी आणि सुजाता आतमध्ये गेलो. या माणसापाशी सरळ जाता आलंच नाही आम्हाला. त्याच्या पलंगाभोवती कसलंतरी आवरण होतं. मला जेवढं दिसू शकत होतं, त्यावरून मी पाहिलं. त्याचा चेहरा स्पष्टपणे दिसत होता. छोट्या चणीचा माणूस होता. तिथल्या सगळ्या उपकरणांच्या पसार्‍यात तो आणखीनच लहान आणि केविलवाणा दिसत होता. त्याचे डोळे बंद होते. बहुतेक गुंगीच्या औषधांच्या प्रभावाखाली असावा. त्याच्या अंगावर कपडे नव्हते. लज्जारक्षणासाठी एक टॉवेल तेवढा कमरेवर ठेवलेला होता.
आणि तेव्हा मला त्याच्या जखमा दिसल्या. त्याच्या डाव्या कुशीवर, कमरेच्या डाव्या बाजूवर आणि पार्श्वभागाची जी बाजू मला दिसत होती, तिथे सगळीकडे लालबुंद रंगाची वर्तुळं आणि जांभळट रंगाचे चट्टे होते. काही जखमांतून पू बाहेर आला असावा. त्याच्या हातावरही असेच चट्टे होते.
“राजेंद्र, त्याच्या फार जवळ जाऊ नकोस.” सुजाताने मला बजावलं, “आपण डॉक्टरांना विचारू या आधी.”
“हे सीशियममुळे होऊ शकतं?”
“हो. जर हा माणूस बर्‍याच सीशियमच्या सरळ संपर्कात आला असेल, उदाहरणार्थ त्याच्या शर्टच्या खिशात – तर होऊ शकतं. किती वेळ तो सीशियमच्या संपर्कात आलाय त्यावरही हे अवलंबून आहे.”
“अच्छा, हा मुबीन किंवा सकीब यांच्यापैकी कुणी आहे?”
“नाही. दोघांपैकी कुणीच नाही.”
आम्ही दोघेही बाहेर कॉरिडॉरमध्ये आलो. सुजाताने एक कॉल केला.
“हो, ही केस खरी आहे” ती म्हणाली, “डायरेक्ट एक्स्पोजर केस. इथे आपल्याला कन्टेनमेंट प्रोटोकॉल लागू करायला हवाय. हा सगळा भाग बाकीच्या हॉस्पिटलपासून अलग करायला हवा.”
समोरून काहीतरी विचारलं गेलं असावं, कारण ती ऐकत होती.
“नाही, दोघांपैकी कुणीच नाही,” ती म्हणाली, “तो कोण आहे हे अजून माहीत नाही. समजलं, की सांगते.”
तिने फोन ठेवून दिला, “असीम आणि त्याचे लोक इथे १० मिनिटांत पोहोचतील. तू भेटला असशील ना असीमला?”
“हो. एस.एस.के.टी. हॉस्पिटलमध्ये” मी म्हणालो.
हॉस्पिटलचा निळा गाऊन घातलेली एक स्त्री आमच्या जवळ आली.
“मी डॉक्टर अलका साठे. तुम्हाला पेशंटपासून दूर राहायला पाहिजे, कारण त्याला काय झालंय ते आम्हाला अजून माहीत नाहीये.”
आम्ही तिला आमची आयडी कार्डस दाखवली.
“तुम्ही आत्ता काय सांगू शकता?” सुजाताने विचारलं.
“काही विशेष नाही. Prodromal Syndrome – किरणोत्सर्गी पदार्थाच्या संपर्कात आल्यावर लगेचच जो परिणाम होतो, तो तर दिसून येतोय. पण तो नक्की कशाच्या आणि किती वेळ संपर्कात आलेला आहे, ते आम्हाला माहीत नसल्यामुळे आम्ही काहीच करू शकत नाही आहोत.”
“आणखी काही दिसून आलं तुम्हाला?” मी विचारलं.
“भाजल्याच्या खुणा आणि चट्टे तर पाहिले असतील तुम्ही. ते बाहेर दिसताहेत, पण खरा प्रॉब्लेम त्याच्या शरीरात अंतर्गत स्वरूपात झालेला आहे. त्याची रोगप्रतिकारक शक्ती हळूहळू कमी होत चाललेली आहे, आणि पोटाचा आतला भाग भाजून निघालेला आहे. बाकीच्या शरीरावर इतका दबाव आल्यामुळे तो कार्डिअॅक अरेस्टच्या परिस्थितीत पोहोचला आहे.”
“तो किरणोत्सर्गी पदार्थाच्या संपर्कात आल्यापासून साधारण किती वेळात हा Prodromal Syndrome चालू होतो?”
“एका तासात चालू होऊ शकतो.”
“बरं, हा माणूस कोण आहे आणि तो तुम्हाला कसा आणि कुठे सापडला?” मी विचारलं.
“आधार नावाची एक एनजीओ आहे. त्यांच्या अ‍ॅम्ब्युलन्सने त्याला इथे आणण्यात आलं होतं एवढं माहीत आहे मला. त्यांना तो कुठे सापडला, ते माहीत नाही. तो रस्त्यावर सापडला. बेशुद्धावस्थेत पडला होता. जिथे पडला असेल, तिथल्या लोकांनी आधारच्या स्वयंसेवकांना सांगितलं असेल, आणि ते इथे घेऊन आले असतील. त्याचं नाव नजरूल हसन आहे. वय ४१. पत्ता वगैरे काहीही दिलेला नाही.”
सुजाता थोडी बाजूला झाली. ती परत कोणाला तरी फोन करणार असं दिसत होतं. बहुतेक नजरूल हसन हे नाव एन.आय.ए.ला माहीत असलेल्या दहशतवाद्यांच्या यादीत आहे का ते बघत असावी.
“या माणसाचे कपडे आणि इतर गोष्टी कुठे आहेत?”
“आमच्या लोकांनी ते सगळे इथून हलवले आहेत. आम्हाला त्यामुळे बाकीचे लोक किरणोत्सर्गाच्या संपर्कात यायला नको होते. तुम्ही त्या नर्सेसना विचारू शकता.” डॉक्टरांनी तिथल्या नर्सिंग स्टेशनकडे निर्देश केला. तिथे असलेल्या नर्सने सांगितलं की या माणसाच्या ज्या काही वस्तू होत्या, त्या सगळ्या हॉस्पिटलच्या बेसमेंटमध्ये असलेल्या Hazardous Waste Containerमध्ये ठेवण्यात आल्या आहेत आणि त्यांची पुढच्या एक तासात विल्हेवाट लावली जाईल. मी माझं आयडी कार्ड तिला दाखवलं आणि तेव्हा तिने एका सिक्युरिटी गार्डला माझ्याबरोबर जायला सांगितलं. तोपर्यंत सुजाता माझ्या मागे आली होती, आणि तिने आमचं हे संभाषण ऐकलं होतं. मी तिथून जाण्याआधी तिने माझ्या हातात तो पेजरसारखा दिसणारा रेडिएशन मॉनिटर दिला.
“हे घे. आणि आमची टीम येते आहे. स्वतःला धोक्याच्या परिस्थितीत टाकू नकोस. जर या मॉनिटरने सिग्नल दिला, तर ताबडतोब मागे व्हायचं. नसतं धाडस करू नकोस.”
“हो.”
तिने जसा तो मॉनिटर स्वतःच्या बेल्टमध्ये अडकवला होता, तसाच अडकवून मी आणि तो गार्ड बेसमेंटमध्ये गेलो. कंटेनरमधल्या वस्तू नष्ट करायला आणखी एक तास अवकाश होता. त्यामुळे या वस्तू जाळून टाकलेल्या असतील याचा धोका नव्हता, पण जर सीशियम इथे असलं तर...
आम्ही कन्टेनर ठेवलेल्या भागात गेलो. एक जवळपास साडेतीन फूट उंचीचा मोठा डबा तिथे वेगळा ठेवलेला दिसला. त्यावर मोठ्या अक्षरांत लेबल लावलेलं होतं – CAUTION: HAZARDOUS WASTE . तो सिक्युरिटी गार्ड, जो इतका वेळ माझ्या बरोबर चालत होता, तो माझ्या मागे उभा असल्याचं मला जाणवलं.
“तुम्ही बाहेर थांबा.” मी त्याला सांगितलं, आणि लगेचच मला दरवाजा लावल्याचा आवाज ऐकू आला. एकीकडे त्या मॉनिटरकडे लक्ष देत मी त्या डब्याचं झाकण उघडलं. आत नजरूल हसनचे कपडे रचून ठेवले होते. तो बेशुद्धावस्थेत मिळाला असल्याचं डॉक्टरांनी सांगितल्याचं मला आठवलं. अशा वेळी कपडे माणसाच्या अंगावरून कापून काढावे लागतात हे मला माहीत होतं. इथेही तसंच झालं असावं. त्याचे बूटसुद्धा त्याच्या पायांमधून कापून काढावे लागले होते. मी तो मॉनिटर माझ्या बेल्टमधून काढला आणि डब्याच्या अंतर्भागात फिरवला. काहीही आवाज आला नाही. आतमध्ये एक जीन्स, एक खाकी शर्ट, एक नारिंगी रंगाचं बिनबाह्यांचं जॅकेट, टी शर्ट आणि एक अंडरवेअर या वस्तू ठेवल्या होत्या. तिथेच एक काळ्या रंगाचं वॉलेटही ठेवलं होतं. मी त्या जीन्सच्या बाजूने मॉनिटर फिरवला. काहीच आवाज आला नाही. त्याच्या डाव्या बाजूला भाजल्याच्या खुणा होत्या. त्यामुळे मी जीन्सच्या डाव्या बाजूने मॉनिटर फिरवला. तो शांतच होता. सीशियम बहुतेक नव्हतं इथे. मग हा माणूस सीशियमच्या संपर्कात आला कसा?
तेवढ्यात माझं लक्ष त्याच्या जीन्सच्या दुसर्‍या खिशाकडे गेलं. तिथे एक चाव्यांचा जुडगा होता. मी तो बाहेर काढला. टाटा आपे मिनी ट्रकची चावी होती. एका क्षणात मला टोटल लागली. हा माणूस सफाई कर्मचारी होता. खाकी शर्ट आणि नारिंगी बिनबाह्यांचं जॅकेट यावरून ते समजलं. मुंबई महापालिकेचे कर्मचारी कचरा गोळा करण्यासाठी आपे मिनी ट्रक्स वापरतात, हेही आठवलं. याचा अर्थ हा माणूस नुसता सफाई कर्मचारी नव्हता, तर कचरा गोळा करणारं वाहन चालवणारा होता. म्हणजे याचा तो मिनी ट्रक जिथे असेल, सीशियम त्याच्या जवळपास असू शकतं. त्याचा मोबाइल फोनही तिथे होता. स्मार्टफोन नव्हता, साधासरळ फोन. त्याच्या कॉल रेकॉर्डसमध्ये काही सापडतं का ते पाहायचा मी प्रयत्न केला, पण काहीही सापडलं नाही.
मी ताबडतोब सुजाताला फोन केला. तिनेही ताबडतोब उचलला.
“मी कपडे चेक केले त्याचे. सीशियम नाहीये इथे.”
“ओके,” तिच्या आवाजात निराशा होती, “जर ते तिथे सापडलं असतं तर हा सगळा प्रकार इथल्या इथे संपला असता. पण...”
“हो ना. बरं, त्याच्या नावावरून काही सापडलं?”
“नावावरून?”
“तू त्याचं नाव चेक केलंस ना?”
“अच्छा ते! नाही. काही नाही.”
“हा माणूस महापालिकेचा सफाई कर्मचारी आहे सुजाता, त्यामुळे...”
“माझी टीम आलीय राजेंद्र,” माझं बोलणं मध्येच तोडलं तिने, “नंतर बोलू.” आणि फोन ठेवून दिला.
मी त्याचं वॉलेट, चाव्या आणि मोबाईल फोन हे घेऊन वर यायला निघालो. येता येता राजश्रीला परत फोन केला. ती बहुतेक ट्रेनमध्ये होती.
“ही एनजीओ आधार – याबद्दल तुम्हाला काय माहीत आहे?”
“चांगले लोक आहेत सर. त्यांच्या अ‍ॅम्ब्युलन्सेस आहेत. अपघातात सापडलेले लोक, रस्त्यावर बेवारशी असलेले आजारी लोक – ज्यांना कोणीही हॉस्पिटल्समध्ये अॅडमिट करायला नाहीये, त्यांना ते हॉस्पिटल्समध्ये घेऊन जातात.”
“हॉस्पिटल्समध्ये? म्हणजे फक्त जसलोकला आणत नाहीत?”
“नाही. तो माणूस त्यांना जिथे सापडतो, तिथून जवळचं जे हॉस्पिटल असेल, तिथे आणतात.”
“त्यांच्या अ‍ॅम्ब्युलन्समध्ये डॉक्टर्सही असतात?”
“हो. कधी कधी काही पेशंट्सना ताबडतोब औषधं किंवा इंजेक्शन्स द्यावी लागतात. त्यासाठी डॉक्टर्स असतात.” बरोबर. नजरूल हसनला झालेल्या जखमा सामान्य नाहीत, हे एखाद्या डॉक्टरच्याच लक्षात आलं असणार.
“या लोकांचा काही नंबर आहे?”
“हो. आहे. तुम्हाला हवा असेल, तर मी तुमच्या फोनवर पाठवते.”
“थँक्स.” मी फोन बंद केला.
अर्ध्या मिनिटात माझ्या फोनवर तिच्या फोनवरून मेसेज आला.
त्या नंबरवर मी कॉल केला, मी कोण आहे ते सांगितलं आणि नजरूल हसनबद्दल विचारलं.
“सर, तो आम्हाला नेपिअन सी रोडवर चार मोठ्या इमारतींचं एक कॉम्प्लेक्स आहे, तिथे सापडला. मेनका, रंभा, उर्वशी आणि ताहनी हाईट्स या चार इमारती आहेत. त्यांचं एकच सलग बेसमेंट आहे. तिथे हा माणूस बेशुद्ध अवस्थेत तिथल्या सिक्युरिटीवाल्यांना सापडला. त्याला तिथे आधी उलटी झाली, मग तो बेशुद्ध पडला असं ते लोक म्हणाले. तो दररोज तिथला कचरा गोळा करण्यासाठी यायचा, म्हणून ते त्याला चेहर्‍याने ओळखत होते. त्यांच्यातल्या एकाला आमच्याबद्दल माहीत होतं, म्हणून त्याने आम्हाला फोन केला.”
“ज्याने तुम्हाला फोन केला, त्याचा नंबर आणि नाव आहे का तुमच्याकडे?”
“आहे सर. तुमच्या नंबरवर पाठवतो.”
तो नंबर मिळाल्यावर मी त्याच्यावर फोन केला. ज्याने उचलला तो तरुण मुलगा असावा असं वाटत होतं. त्याने मला हीच कहाणी परत ऐकवली. तो हेही म्हणाला, की अजून सगळा कचरा गोळा झालेला नसल्यामुळे तो आपे मिनी ट्रक अजूनही तिथेच आहे. त्याला कुठल्याही परिस्थितीत तो ट्रक कॉम्प्लेक्सच्या बाहेर जाऊ देऊ नको असं सांगून मी सातव्या मजल्यावर जाण्यासाठी लिफ्टमध्ये शिरलो.
सातव्या मजल्यावर शांतता होती. असीमने घातलेल्या सूटसारखा सूट घातलेले दोघे-तिघे दिसले. सुजाता नर्सिंग स्टेशनपाशी उभी होती. नजरूल हसनच्या वस्तू मी तिच्या ताब्यात दिल्यावर तिने त्या असीमच्या टीममधल्या एका माणसाकडे सोपवल्या.
“नजरूल हसन शुद्धीवर आला का?”
“नाही. आणि येईल असं वाटतही नाही. आपल्याला त्याच्याशी बोलायची संधी मिळणार नाही असं दिसतंय.”
“ओके. तसं जर असेल, तर मी निघतो मग इथून.”
“ठीक आहे, मग मीही तुझ्याबरोबर येते.”
“पण तुला इथे सगळ्या गोष्टी सांभाळायच्या असतील ना?”
“इथे सीशियम नाहीये. म्हणजे माझं काहीही काम इथे नाहीये. मी असीमला चार्ज देऊन निघते आणि तुझ्याबरोबर येते.”
“माझ्यावर लक्ष ठेवायला?”
“तुला जे समजायचंय ते समज!” असं म्हणून तिने असीमला फोन केला.
“मी खाली थांबतो, माझ्या गाडीपाशी.”
“एक मिनिट,” तिने फोनवर सांगितलं, “कुठे जातोय आपण?”
“नजरूल हसनच्या मिनी ट्रककडे.”

++++++++++++++++++++++++++++++++

जसलोक हॉस्पिटलकडून नेपिअन सी रोडवर जायला आम्हाला फारसा वेळ लागला नाही. पण मी हे कसं शोधून काढलं त्याबद्दल सुजाताला कुतूहल होतं.
“मी त्या सिक्युरिटीच्या माणसाला हे सांगितलंय की त्या मिनी ट्रकला कुठल्याही परिस्थितीत कॉम्प्लेक्सच्या बाहेर जाऊ देऊ नकोस. जर या माणसाला तिथे हा त्रास सुरू झाला, तर याचा अर्थ ते सीशियम त्याच्या मिनी ट्रकमध्येच कुठेतरी असायला हवं. ते त्याच्याकडे कसं आलं, हे मात्र मला कळत नाहीये.”
“हो. आणि त्याने ते मूर्खासारखं आपल्या खिशात का ठेवलं.”
“तू हे गृहीत धरते आहेस, की त्याला ते काय आहे, हे माहीत होतं. कदाचित माहीत नसेलही.”
“त्यांचा काहीतरी संबंध असणारच. नजरूल हे बांगला देशी नाव आहे. कदाचित हा माणूस बेकायदेशीरपणे मुंबईमध्ये आलेला बांगला देशी असेल. त्याने इथे आल्यावर मतदार ओळखपत्र वगैरे बनवून घेतलं असेल. मुबीन आणि सकीबला पाकिस्तानच्या आय.एस.आय.चा पाठिंबा आहे, याची मला खातरीलायक माहिती आहे. कदाचित हा नजरूल आय.एस.आय.च्या इथल्या हस्तकांपैकी एक असेल.”
“पण अजित कालेलकर या सगळ्यांत कुठे येतो?”
“त्याबद्दल माझा असा अंदाज आहे, की पोलिसांना आणि एन.आय.ए.ला कामाला लावण्यासाठी आणि सीशियमकडे त्यांचं दुर्लक्ष व्हावं म्हणून त्याला मारण्यात आलं. वेल्, तसं होणार नाहीये.”
थोडा वेळ शांततेत गेला.
“तो मेसेज, जो तू माझ्या फोनवर ठेवला होतास, तो अत्यंत पोरकट होता!” ती हसत हसत म्हणाली.
तिचा मूड अचानक का बदलला, हे माझ्या लक्षात आलं नाही, पण कदाचित माझ्यामुळे असं झालेलं असू शकतं या विचाराने मला बरं वाटलं.
“माझा नंबर अजून आहे तुझ्याकडे?” तिने विचारलं.
“हो. आहे. मी अजून तो डिलीट केलेला नाही.”
“आणि तुला तुझ्या मेसेजमध्ये मी राजेंद्र बोलतोय हे सांगायची गरज नव्हती. तुझाही नंबर आहे माझ्याकडे अजून. मीही तो डिलीट केलेला नाही.”
आम्ही दोघेही एकमेकांकडे बघून हसलो.

++++++++++++++++++++++++++++++++

माझी गाडी त्या बेसमेंटमध्ये शिरली आणि दोन सिक्युरिटीवाले धावतच गाडीपाशी आले. मी माझं आयडी कार्ड दाखवल्यावर त्यातला एक जण पुढे झाला.
“मीच तुमच्याशी बोललो होतो साहेब,” तो म्हणाला.
“तो मिनी ट्रक कुठे आहे?”
तो आम्हाला त्या ट्रकपाशी घेऊन गेला. मी मॉनिटर घेऊन अगदी हलक्या पावलांनी त्याच्यापाशी गेलो. ट्रकचा दरवाजा बंद होता. नजरूल हसनने ट्रकमध्ये उलटी व्हायला नको, म्हणून दरवाजा बंद केला होता बहुतेक. पण त्याच्या कपड्यांमध्ये मला चावी मिळाली होती. टाटाच्या लोगोची कीचेन असलेली चावी मी त्यातून काढली आणि ट्रकचा दरवाजा उघडला.
“राजेंद्र,” मला मागून सुजाताचा आवाज आला. मी तिच्या आवाजाच्या रोखाने गेलो. ट्रकच्या मागे असलेल्या सामानाच्या जागेत अर्थातच प्रचंड कचरा भरलेला होता, पण त्यात असलेली एक गोष्ट उठून दिसत होती – चाकांच्या ट्रॉलीवर असलेला एक काळपट राखाडी रंगाचा डबा.
“पिग!” आम्हा दोघांच्याही तोंडातून एकाच वेळी हे उद्गार निघाले.
“आपण हे उघडून बघायचं का?” मी विचारलं.
“नाही. मी असीमला फोन करते. तो त्याच्या टीममधल्या कुणालातरी इथे पाठवेल. त्या माणसाला उघडू दे. त्याच्याकडे संरक्षक कपडे असतील.”
हे बरोबर होतं. मी पिगचा नाद सोडून ड्रायव्हरच्या जागेत काही सापडतं का ते बघायला पुढे गेलो. दरवाजा उघडलेला होताच. पण तिथे अंधार असल्यामुळे नीट दिसत नव्हतं.
“टॉर्च आहे का?” मी त्या सिक्युरिटीच्या माणसाला विचारलं. त्याने मला एक टॉर्च आणून दिला.
टॉर्चच्या प्रकाशात मी आतमध्ये पाहिल्यावर सर्वात पहिली गोष्ट जर दिसली असेल, तर ड्रायव्हरच्या सीटवर ठेवलेला कॅमेरा. मी माझ्या खिशातून ग्लोव्हज काढून हातांवर चढवले आणि तो कॅमेरा उचलला. त्याच्या लेन्सवरची कॅप नव्हती. कॅमेरा मात्र भारी होता. निकॉन DSLR 5200. त्याक्षणी मला आठवलं. त्रिवेदींच्या घरात फोरेन्सिकच्या लोकांना सापडलेल्या वस्तूंमध्ये निकॉनची लेन्स कॅप होती. मी कॅमेरा चालू केला, तो चालूही झाला, पण त्याचं मेमरी कार्ड आतमध्ये नसल्याचा मेसेज स्क्रीनवर आला. अलिशा त्रिवेदीचा फोटो घेण्यासाठी हाच कॅमेरा वापरला होता का, हे आता ते मेमरी कार्ड मिळेपर्यंत समजणार नव्हतं.
मी त्या ड्रायव्हर कंपार्टमेंटमध्ये शिरलो आणि टॉर्चने इकडेतिकडे बघायला सुरुवात केली. ड्रायव्हर सीटच्या मागे काहीतरी होतं. मी ते खेचून काढलं. कुठलंतरी पोस्टर होतं. गुंडाळी करून ठेवलं होतं. ते मी उचलताच त्यातून काहीतरी खाली पडलं. मी ती वस्तू उचलली. ते एक .२२ रिव्हॉल्व्हर होतं. डॉ. त्रिवेदींचा खूनही .२२ नेच झाला होता, म्हणून तर आम्हाला exit wound दिसली नव्हती.
“सुजाता,” मी तिला हाक मारली, “ज्या गनने डॉ. त्रिवेदींवर गोळ्या झाडण्यात आल्या, ती गन बहुतेक मिळालीय मला.”
मला काहीही उत्तर मिळालं नाही. ती अजूनही बहुतेक फोनवर असावी.
मी ड्रायव्हर सीटच्या बाजूच्या सीटवर बसलो आणि ते पोस्टर सरळ करून पाहिलं. त्यात १२ योगासनांची चित्रं होती आणि चारही कडांना चिकटपट्ट्या होत्या. माझ्या डोक्यात त्रिवेदींच्या घरातल्या जिम रूममधल्या भिंतीवरच्या जागेचा विचार आला. तीही जागा बहुतेक या पोस्टरएवढीच होती.
त्याच वेळी माझ्या लक्षात आलं की माझ्या उजव्या हाताचं कोपर ड्रायव्हर आणि त्याच्या बाजूचा माणूस यांच्यामध्ये असलेली जी आर्मरेस्ट असते, त्याच्यावर टेकलं गेलंय. मी हात उचलल्यावर ती आर्मरेस्ट थोडीशी हलली. मी ती अजून हलवून पाहिली, तर ती उचलता येतेय असं दिसलं म्हणून मी ती उचलली आणि आत पाहिलं, आणि त्याक्षणी थिजलो.
आतमधल्या जागेत पांढर्‍या रंगाची अनेक काडतुसं ठेवलेली होती. दुरून बघताना कोणालाही ती चांदीची बनवली आहेत असंच वाटलं असणार.
मी माझ्याकडे असलेला रेडिएशन मॉनिटर त्यावरून फिरवला. पण काहीही आवाज झाला नाही. मी तो मॉनिटर नीट निरखून पाहिला, तर त्याच्या बाजूला एक छोटा स्विच होता. बहुतेक मी मॉनिटर खिशात ठेवल्यावर तो दाबला गेला होता आणि मॉनिटर बंद झाला होता. मी तो स्विच दुसर्‍या बाजूला फिरवला.
त्याक्षणी कानठळ्या बसवणारा कर्कश्श आवाज व्हायला लागला. मी घाईघाईने आर्मरेस्ट बंद केली आणि ट्रकबाहेर पडलो. ट्रकचा दरवाजाही बंद केला.
सुजाता आणि सिक्युरिटीवाले धावतच तिथे आले.
“काय झालं राजेंद्र?” सुजाता ओरडलीच.
“सगळ्यांनी ट्रकपासून दूर व्हा,” मी कसाबसा बोललो, “त्याच्या आर्मरेस्टमध्ये... ते सीशियम आहे!” आणि मटकन खाली बसलो. माझ्या हातून ते पोस्टर, कॅमेरा आणि गन खाली पडले.
नजरूल हसनच्या डाव्या कुशीवर आणि पार्श्वभागाच्या डाव्या बाजूला भाजल्याच्या खुणा होत्या. तो जर ड्रायव्हरच्या जागेवर बसला असेल, तर ती आर्मरेस्ट त्याच्या डाव्या बाजूलाच आली असणार.
सुजाता माझ्याकडे बघत असल्याचं मला जाणवलं.
“ठीक आहेस का तू?” तिने विचारलं.
“माहीत नाही,” मी म्हणालो, “दहा वर्षांनी विचार.”
तिने एक आवंढा गिळला.
“काय झालं?” मी विचारलं. बहुतेक तिला काहीतरी माहीत होतं, पण मला सांगायचं नव्हतं.
“काही नाही. तू डॉक्टरांकडून चेक करून घे.”
मी तो मॉनिटर तिच्यासमोर धरला, “हा बंद होता मग मी तो चालू केला. याचा अर्थ...”
“याचा अर्थ तू जेव्हा त्याचे कपडे तपासायला बेसमेंटमध्ये गेला होतास, तेव्हाही हा बंद असणार.”
बापरे! म्हणजे मी...मी किरणोत्सर्गाच्या संपर्कात आलो होतो. आता तो किरणोत्सर्ग मला कायमचं संपवण्याइतका होता, की अजून काही, ते कळायचं बाकी होतं.
मला गरगरायला लागलं आणि जसलोकमधल्या डॉ. साठे काय म्हणाल्या, ते आठवलं. नजरूल हसनला अंतर्गत स्वरूपात जास्त त्रास झालेला आहे. मलाही तसंच काहीतरी होतंय का? माझ्या मनात अचानक माझ्या पत्नी आणि मुलीचे विचार आले.
“राजेंद्र!” सुजाताचा आवाज आला. ती माझ्यासमोर उभी होती.
“असीमची टीम इथे येतेय. पाच मिनिटांत पोहोचतील ते इथे. कसं वाटतंय तुला आता?”
“ठीक आहे मी.”
“ओके. मी डॉ. साठेंशी बोलले. त्या म्हणाल्या की जसलोकच्या बेसमेंटमध्ये आणि इथेही तू दहा मिनिटांपेक्षा कमी वेळ सीशियमच्या संपर्कात आला आहेस. त्यामुळे तसा धोका नाहीये. पण तरीही तू हॉस्पिटलमध्ये जाऊन चेक अप करून घेतलेलं कधीही चांगलं.”
मला अचानक तहान लागल्यासारखं वाटलं. मी कसाबसा उठलो आणि माझ्या गाडीच्या दिशेने चालायला लागलो. माझ्या गाडीत एक पाण्याची बाटली होती आणि मी ती उघडून घटाघटा पाणी प्यायलो.
पाणी प्यायल्यावर मला जरा हुशारी आली आणि मी बाहेरच्या दिशेने पाहिलं. नजरूल हसन हॉस्पिटलमध्ये असल्यामुळे इथला कचरा बराच वेळ उचलला गेला नव्हता. पण आता कोणीतरी आलं होतं आणि कचरा उचलला जात होता. हिरव्या रंगाचे कचर्‍याचे डबे मिनी ट्रक्समध्ये रिकामे होत होते. दोन ट्रकवाले एकमेकांशी बोलत होते. त्यांचं बोलणं मला ऐकू येत होतं.
“पुढची राउंड कुठे आहे?”
“इथून मलबार हिलवर जाणार. वरती चढून. आणि मग तिथून गोदरेज बाग, मग उतरून पेडर रोडवर. तू?”
“उलट्या साइडने. वाळकेश्वर, तीन बत्ती – त्या बाजूला.”
आणि त्याक्षणी माझ्या डोळ्यांसमोर सगळ्या गोष्टी स्पष्ट झाल्या. माझ्या मनात असलेल्या सगळ्या प्रश्नांची उत्तरं त्याक्षणी माझ्यासमोर आली. बहुतेक या सीशियममधून जे गॅमा किरण बाहेर पडले, त्यांनी माझ्या मनातला सगळा गोंधळ दूर केला.
सुजाता माझ्या मागे येऊन उभी राहिल्याचं मला जाणवलं.
“हा माणूस – नजरूल हसन – कचरा घेऊन जाणारा मिनी ट्रक चालवायचा. लोक कचरा हिरव्या रंगाच्या कचर्‍याच्या डब्यांमध्ये भरतात आणि त्याच्यासारखे लोक तो कचरा आपल्या ट्रकमधून घेऊन जातात.”
“हो. बरोबर. तो सफाई कर्मचारी आहे असं तू म्हणालेलास ना?”
“हो. आजही तो आपला ट्रक घेऊन इथे आला. त्याने सुरुवात कुठे केली ते माहीत नाही, पण तो इथे आल्यावर त्याला त्रास सुरू झाला, याचा अर्थ नेपिअन सी रोडवर कुठेतरी त्याने पिग आणि सीशियम उचललं असणार.”
“काय? तुझं म्हणणं आहे त्याला सीशियम कचर्‍याच्या डब्यात सापडलं?”
“हो. नकाशा लक्षात घे. हाजी अली. तिथून पुढे आलो आपण की पेडर रोड आणि वॉर्डन रोड. वॉर्डन रोड पुढे नेपिअन सी रोडला जाऊन मिळतो आणि तिथून आपल्याला मलबार हिलवर जाता येतं आणि मलबार हिलवरून तिथे उतरताही येतं. आणि मलबार हिलवरच ही गॅलरी आहे, जिथे आपल्याला डॉ. त्रिवेदींचा मृतदेह मिळाला.”
सुजाता माझ्या बाजूला उभी होती, ती समोर येऊन उभी राहिली. मला सायरनचा आवाज ऐकू येत होता.
“म्हणजे तुझं म्हणणं आहे की मुबीन आणि सकीब यांनी ते सीशियम घेतलं, आणि नंतर तेच एका कचर्‍याच्या डब्यात फेकून दिलं? आणि मग ते या सफाई कामगाराला सापडलं?”
“हे बघ सुजाता, एन.आय.ए.ला सीशियम हवं होतं. ते आता तुम्हाला मिळालेलं आहे. त्यामुळे आता ही केस परत एकदा खुनाची केस झालेली आहे. तू जर त्या गॅलरीवरून केम्प्स कॉर्नरला खाली उतरलीस आणि डावीकडे वळलीस आणि सरळ गेलीस, की चालत १० मिनिटांच्या आत आणि गाडीने बहुतेक २-३ मिनिटांत तू या भागात पोहोचतेस.”
“म्हणून काय झालं? त्यांनी सीशियम चोरलं आणि डॉ. त्रिवेदींना मारलं. का तर इथे येऊन ते कचर्‍याच्या डब्यात फेकण्यासाठी? हे म्हणतो आहेस तू? का तुला असं म्हणायचंय की त्यांचा विचार बदलला आणि त्यांनी ते फेकून दिलं? का करतील ते असं? या सगळ्या गोष्टींना काही अर्थ असायला हवा ना? हे फक्त त्यांनी आम्हाला घाबरवण्यासाठी केलं?”
“तुला एकाच वेळी अनेक प्रश्न विचारायची सवय आहे, हे मला माहीत आहे सुजाता, पण ७ प्रश्न? तेही एकापाठोपाठ? तुझ्यासाठीही हे रेकॉर्ड आहे.”
“त्यातल्या एका तरी प्रश्नाचं उत्तर दे तू!” ती म्हणाली.
“मुबीन आणि सकीब सीशियमच्या जवळ कधी नव्हतेच,” मी म्हणालो.
मी परत त्या ट्रकपाशी गेलो आणि तिथे असलेल्या तिन्ही गोष्टी उचलल्या आणि तिच्याकडे दिल्या.
“काय आहे हे?” तिने ते पोस्टर सरळ करून पाहात विचारलं.
“नजरूल हसनला ज्या कचर्‍याच्या डब्यात तो पिग आणि सीशियम मिळालं, त्याच डब्यात किंवा त्याच्या जवळच्या डब्यात त्याला हे पोस्टर, हा कॅमेरा आणि ही गन मिळाले असणार.”
“ठीक आहे, पण याचा अर्थ काय होतो?”
त्याच वेळी एन.आय.ए.च्या दोन गाड्या बेसमेंटमध्ये शिरल्या आणि आमच्या दिशेने यायला लागल्या. त्या पुरेशा जवळ आल्यावर मी पाहिलं, की त्यातली एक गाडी वर्धन राजनायक चालवत होता.
माझे पाय अचानक लटपटायला लागले. माझा तोल गेला आणि मी तिला घट्ट धरायचा प्रयत्न केला. तिनेही मला धरलं.
“काय झालं राजेंद्र?”
“मला...मला बरं वाटत नाहीये,” मी कसंबसं पुटपुटलो, “मला वाटतं हॉस...हॉस्पिटलमध्ये जाऊन चेक... तू मला माझ्या गाडीकडे....”
तिने मला आधार देऊन उभं राहायला मदत केली आणि मग मला ती माझ्या गाडीकडे चालवत न्यायला लागली. मी माझ्या गाडीची चावी तिच्या हातात दिली.
राजनायक धावतच आमच्या दिशेने आला.
“काय झालं?” त्याने विचारलं.
“सीशियमच्या संपर्कात आलाय हा. ते ट्रकच्या ड्रायव्हरच्या आर्मरेस्टच्या खाली आहे आणि पिग ट्रकच्या मागच्या भागात आहे. काळजी घे. मी याला हॉस्पिटलमध्ये घेऊन जाते.”
राजनायक माझ्यापासून दूर झाला, “ठीक आहे. मला कॉल कर.”
सुजाताने मला माझ्या गाडीत बसवलं आणि गाडी चालू केली.